Decreet Woonreservegebieden, het Instrumentendecreet en juridische instrumenten voor leefbare stads- en dorpskernen

De bouwshift bestaat uit twee componenten: enerzijdshet rechtstreeks beschermen van de open ruimte en anderzijds verdichten en verweven in de bestaande stads- en dorpskernen. Het eerste deel van de opleiding gaat over het openruimtebeleid van de Vlaamse overheid, met name het decreet over de Woonreservegebieden en het daarmee verbonden Instrumentendecreet. Het tweede deel gaat over welke maatregelen gemeentelijke overheden kunnen nemen om de stads- en dorpskernen niet alleen levendig, maar tegelijk ook leefbaar te houden.

De namiddag bestaat uit twee delen:

• Decreet woonreservegebieden (grondige analyse) en Instrumentendecreet (in vogelvlucht)
• Juridische instrumenten voor levendige en leefbare kernen (vakantiewoningen en tweede verblijven,sturen van winkelaanbod en horeca,appartementisering van dorpskernen, …)

Tijdens de opleiding wordt op zoek gegaan naar gepaste juridische instrumenten om die bedreigingen een halt toe te roepen.

Deel I Decreet Woonreservegebieden en Instrumentendecreet

Op 7 juli 2023 is het Decreet van 26 mei 2023 tot wijziging van Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening van 15 mei 2009, wat de woonreservegebieden betreft in werking getreden. Op dezelfde datum werd ook het zogenaamde Instrumentendecreet aangenomen door de plenaire vergadering en op 3 juli 2023 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.

Het Woonreservedecreet maakt tabula rasa van de bestaande regels voor de woonuitbreidingsgebieden en voorziet een volledig nieuwe regeling. De nieuwe regels introduceren met het gemeentelijke vrijgavebesluit een nieuw juridisch instrument. Daarnaast voorziet het decreet nog een beperkt aantal vergunningsmogelijkheden en een regeling voor de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen.

Het decreet maakt een einde aan de bestaande juridische discussies rond de ontwikkelingsmogelijkheden van de woonuitbreidingsgebieden, maar het is onvermijdelijk dat snel nieuwe en felle discussies de kop zullen opsteken, vooral over de nieuwe figuur van het gemeentelijke vrijgavebesluit. Tijdens de opleiding krijgen de aanwezigen een grondige analyse van het Woonreservedecreet, met een duiding van de potentiële juridische knelpunten.

Het Instrumentendecreet voorziet een nieuwe regeling voor de planschade- en andere vergoedingen, voor de planbaten en voor de stedenbouwkundige lasten bij vergunningen. Voor de vergoedingsregels en de planbaten zijn nog uitvoeringsbesluiten van Vlaamse regering vereist. De nieuwe regels over lasten treedt in werking op 1 januari 2024. Tijdens de opleiding worden de hoofdlijnen van het Instrumentendecreet overlopen.

Deel II Juridische instrumenten voor levendige en leefbare kernen

Levendige kernen zijn gezonde multifunctionele leefomgevingen die mensen aantrekken om te wonen, werken, winkelen en ontspannen. M.a.w. het gaat om locaties die worden gekenmerkt door een veelheid van verschillende functies. Deze troef kan bij het uitblijven van beleid ook een zwakte worden, met name wanneer het leefbare karakter van sommige steden en dorpen wordt bedreigd door een aantal ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen:

• Overlast en negatieve invloed op de sociale cohesie door een grote hoeveelheid aan vakantiewoningen en tweede verblijven.
• Verschraling van het winkelaanbod, waarbij er in bepaalde wijken een monotoon en weinig kwalitatief winkelaanbod ontstaat, leidt tot vervreemding van inwoners van hun woonomgeving.
• Een aanzienlijke leegstand van winkels en horeca, bv. door een overaanbod van supermarkten of baanwinkels in de periferie, draagt bij tot de verloedering van woonkernen.
• De appartementisering van sommige dorpskernen kan afbreuk doen aan de eigenheid van de kern of van het dorpse karakter en kan afbreuk doen aan de leef- en woonkwaliteit van de omgeving.