De regel en de maat. Over de verhouding tussen rechtseenheid en de menselijke maat

Dit boekje is verschenen naar aanleiding van de openingsrede die André Verburg heeft gehouden tijdens de openingszitting van de Vlaamse Dienst van de Bestuursrechtcolleges voor het werkjaar 2022-2023. André Verburg is rechter in de Afdeling bestuursrechtspraak van de Nederlandse Raad van State en de Centrale Raad van Beroep. Daarnaast is hij verbonden aan de Universiteit Utrecht. In de huidige tijd staat in de bestuursrechtspraak ‘de menselijke maat’ hoog op de agenda. Maar hoe verhoudt dat streven zich tot klassieke waarden als rechtszekerheid, gelijkheid en rechtseenheid? Om dat dilemma te bespreken behandelt de auteur zes deelthema’s: (1) de Nederlandse context: de kinderopvangtoeslagaffaire, (2) de ontwikkeling van het recht door de eeuwen heen, (3) een passend ethisch perspectief, (4) gezag in de problemen, (5) procedurele rechtvaardigheid als middel en als doel en (6) rechtsontwikkeling als zoektocht. Die behandeling mondt uit in drie mogelijke systematiseringen voor de bestuursrechter om een balans te vinden tussen de regel en de maat: de rechter toetst vaker de redelijkheid van de toegepaste regel, de rechter toetst indringender de evenredigheid in het concrete geval en de rechter is bewijsrechtelijk kritisch en actief. Aandacht voor maatwerk komt dan uiteindelijk neer op aandacht voor de burger zoals die echt bestaat. Mét daarnaast aandacht voor de burger die derde-partij met een tegengesteld belang is. Én tegen een achtergrond van aandacht voor het algemeen belang. Maatwerk om het goede voor de maatschappij als geheel te verwezenlijken, ook voor deze appellerende burger als waardevol lid van die maatschappij. Met de rechter als civic friend.