Factcheck: Napoleon
In de les geschiedenis leer je jouw klas over gebeurtenissen in het verleden. Ook films over historische personages kunnen een motiverend hulpmiddel zijn om je geschiedenisles tastbaar te maken. Kies vooral voor films waarin je leerlingen op zoek kunnen gaan naar de historische fouten. Zo blijven ze alert en nieuwsgierig, én oefenen ze op kritisch en historisch denken. Doe alvast de factcheck voor de film Napoleon en ontdek het stappenplan voor bronnenonderzoek van Janus.
Waarover gaat de film?
Napoleon is een epische actiefilm van regisseur Ridley Scott over de opkomst en ondergang van de Franse keizer Napoleon Bonaparte. De hoofdrol wordt vertolkt door de acteur en Oscarwinnaar Joaquin Phoenix. Napoleons ware liefde Joséphine, met wie hij een wispelturige maar verslavende relatie heeft, wordt gespeeld door de actrice Vanessa Kirby. De film kenmerkt zich vooral door de dynamische gevechtscènes waaruit de visionaire militaire en politieke tactieken van Napoleon moeten blijken.
Historische fouten
Hoewel over de film veel lof te horen is, krijgt hij ook veel kritiek te verduren. Die negatieve commentaar bestempelt het verhaal vaak als ‘historisch onjuist’. Maar hoe dicht leunt het nu tegen de realiteit aan? Als we alle scènes kritisch bekijken, duiken inderdaad een aantal historische fouten op. We verklappen je er alvast enkele hieronder.
- De Slag bij de Piramides in 1798 vond niet plaats bij de piramides van Gizeh zoals in de film, maar wel een aantal kilometers verderop. De kans dat Napoleon een kanonskogel op die piramides heeft afgevuurd, is dan ook onwaarschijnlijk.
2. In de film is Napoleon aanwezig bij de onthoofding van Marie Antoinette, maar die executie heeft hij in het echt nooit bijgewoond. Op datzelfde moment was hij namelijk 800 kilometer verderop bezig met een blokkade van de Engelsen. Bovendien was het haar van het slachtoffer lang toen de onthoofding gebeurde, terwijl men vroeger eerst het haar afschoor zodat de valbijl beter kon werken.
3. De Slag bij Waterloo eindigt in de film in een bajonetaanval, maar die heeft nooit plaatsgevonden.
4. In een specifieke scène dommelt Napoleon in slaap tijdens een politieke discussie, wat hij als politiek ‘beest’ nooit zou hebben gedaan.
5. Napoleon heeft in de film een Amerikaans accent en berekent afstanden in miles, terwijl het metrieke stelsel toen al in Frankrijk was ingevoerd. Die twee fouten wijzen erop dat de film zich duidelijk richt op een Amerikaans publiek.
Andere kritiek
Naast de aanwijsbare fouten in de film, geven vooral Franse critici commentaar op de actiefilm omdat het een anti-Franse en pro-Engelse film zou zijn. Daarnaast lokt de vreemde spanning in Napoleon door de voortdurende afwisseling tussen veldslagen en een toxische liefde ook gemengde gevoelens uit. Zo vindt de Nederlandse faculteitshoogleraar Beatrice de Graaf dat de film geen recht doet aan wie Napoleon was, omdat het lijkt alsof zijn geliefde Joséphine zijn drijfveer was voor alle bloedvergieten. Hij was inderdaad geobsedeerd door haar, maar eeuwige roem en glorie vormden daarentegen zijn allergrootste obsessie.
Nuance is belangrijk
Ondanks de kritische meningen nuanceert faculteitshoogleraar De Graaf ook, want ze vindt dat de film in grote lijnen spectaculair en ook echt goed is onderzocht. Ze benadrukt dat je de film op twee manieren kunt bekijken. Als je ernaar kijkt als een historisch-getrouwe film, word je teleurgesteld. Volledige historische correctheid was dan ook niet de bedoeling van de regisseur. Als je daarentegen uitgaat van een dramatische en zinderende film, dan lost Napoleon je verwachtingen wel helemaal in. Laat de film en ook andere films over historische personages vooral een middel zijn om je leerlingen enthousiast te maken en zich te laten boeien door de 19e eeuw, de periode van de Franse Revolutie of een andere tijd of gebeurtenis uit het verleden.
Bij Napoleon Bonaparte is het wel belangrijk om steeds beide kanten van zijn personage en imago te belichten en uit te leggen. Hij was enerzijds de charismatische leider die onze westerse maatschappij onmiskenbaar heeft beïnvloed en de Code Napoléon in het leven blies als basis van ons (huidige) burgerlijk wetboek. Hij was bijvoorbeeld ook het brein achter het gelijkheidsprincipe, het Rekenhof en de achternamen die we vandaag kennen. Anderzijds was hij tegelijkertijd een generaal en keizer die vooral uit was op macht en controle die veel democratische realisaties de kop heeft ingedrukt. Hij heeft bovendien de dood van tienduizenden soldaten op zijn geweten, onderdrukte vrouwenrechten, legde een meedogenloze censuur op en voerde de slavernij opnieuw in. Telkens voldoende nuanceren bij films is dus de boodschap!
Bronnen: moviemeter en Universiteit Utrecht
Kritisch bronnenonderzoek met Janus
Janus is een actieve blended methode geschiedenis voor de A-stroom, D- en D&A-finaliteit. De methode achterhaalt denkpatronen en levenswijzen van vroeger en koppelt ze terug naar vandaag en morgen op een activerende manier. Zo laat de methode leerlingen geschiedenis echt beleven, historisch inzicht verwerven en het verleden actualiseren. Kritisch bronnenonderzoek waaronder ook filmanalyse valt, is daarbij van cruciaal belang en komt daarom veelvuldig aan bod. Het handige Janusje-van-alles zet je leerlingen telkens op goede weg.
Janusje-van-alles
Een stevige kaart als houvast met een stappenplan voor bronnenonderzoek